W ostatnich miesiącach w mediach można usłyszeć o Gajrowskich, maleńkiej wsi na Mazurach. Skąd to zainteresowanie? Nieopodal tej wsi odnalezione zostało miejsce pochówku dziewięciu żołnierzy III Wileńskiej Brygady Narodowego Zjednoczenia Wojskowego, którzy polegli 16 lutego 1946 roku w bitwie z grupą operacyjną złożoną z funkcjonariuszy NKWD, UB i MO. Oddział pod dowództwem kapitana Romualda Rajsa ps. „Bury” liczący około 150 ludzi został zaatakowany przez siły liczące 1500 funkcjonariuszy.
Dzięki staraniom Fundacji „Niezłomni” i ciężkiej pracy wolontariuszy z Giżycka polegli w walce o wolną Polskę zostaną uchronieni od zapomnienia. Uroczysty pochówek odnalezionych doczesnych szczątków Żołnierzy Wyklętych, poprzedzony mszą świętą w Kościele pw. Kazimierza Królewicza w Orłowie, odbędzie się 15 lutego 2015 roku.
W Gminie Wydminy pamiętano o poległych żołnierzach już wcześniej. Pamięć o dzielnych bojownikach o niepodległą Polskę przechowywali zawsze mieszkańcy wsi Gajrowskie. Szczególne słowa uznania należą się śp. Stefanii Gazda, która w 1946 roku zaraz po bitwie wraz ze swym bratem Stanisławem Augustynowiczem pochowała poległych w zbiorowej mogile na skraju Puszczy Boreckiej. Do mogiły włożyła także butelkę z umieszczonym w środku obrazkiem św. Teresy. Butelkę wraz z obrazkiem odnaleziono w trakcie prowadzonych w październiku 2014 roku prac ekshumacyjnych. Przez całe swoje życie Stefania Gazda opiekowała się mogiłą. Oświadczenie Stefanii Gazdy przechowywane w IPN w Białymstoku:
6 listopada 1994 roku w kościele p.w. Kazimierza Królewicza w Orłowie została odsłonięta tablica upamiętniająca bohaterską śmierć członków III Wileńskiej Brygady NZW. Tablica powstała z inicjatywy ówczesnego proboszcza orłowskiej parafii Ireneusza Szymkiewicza, a jej fundatorami byli członkowie Okręgu ZŻNSZ w Białymstoku. Teść tablicy i dane na jej temat przechowywane w IPN w Białymstoku:
16 lutego 2011 roku Rada Gminy Wydminy z inicjatywy Przewodniczącego Rady Bogusława Romatowskiego jednogłośnie przyjęła stanowisko honorujące heroizm żołnierzy wyklętych oraz minutą ciszy uczczono 65. rocznicę bitwy pod Gajrowskimi. Treść stanowiska:
Co roku w kościele w Orłowie w rocznicę bitwy odbywają się też msze (zamawiane z inicjatywy prywatnej) upamiętniające tamte tragiczne wydarzenia. Po mszy uczestnicy tych skromnych uroczystości zapalają znicze i składają kwiaty pod pomnikiem usytuowanym na skraju Puszczy Boreckiej nieopodal zbiorowej mogiły poległych bojowników o Polskę. W 2014 roku w uroczystościach wzięli udział przedstawiciele Ochotniczej Straży Pożarnej w Wydminach.
1 marca 2014 roku przed kościołem w Wydminach odsłonięto pomnik Kazimierza Chmielowskiego ps. „Rekin”. Jego postać wśród lokalnej społeczności do dziś budzi kontrowersyjne uczucia. Nie ulega jednak wątpliwości, iż oddał on życie za wolność ojczyzny.
18 czerwca 2014 roku Rada Gminy Wydminy przyjęła też uchwałę nadającą nazwę „Skwer Żołnierzy Wyklętych” placowi w centrum Wydmin, znajdującego się przed Kościołem p.w. Chrystusa Zbawiciela. Może zbliżająca się 69. rocznica bitwy pod Gajrowskimi oraz piąte już obchody Narodowego Dnia Pamięci „Żołnierzy Wyklętych” zmobilizują Wójta Gminy Wydminy Radosława Króla (członka PSL) do wykonania podjętej już prawie rok temu uchwały. Treść uchwały:
Poniżej prezentujemy przekazane przez Pana Piotra Łapińskiego dokumenty z IPN w Białymstoku opisujące przebieg bitwy pod Gajrowskimi 16 lutego 1946 r.:
